od Zajączkowskiej

PODSTAWY PRAWA RODZINNEGO I OPIEKUŃCZEGO

2010/2011
autorka: dr Maria J. Zajączkowska

I Podstawowe zagadnienia
Przedmiot, źródła, zasady i podstawowe pojęcia PRiO: rodzina, dziecko, pokrewieństwo, powinowactwo, małżeństwo, konkubinat.
Sądy rodzinne i inne instytucje powołane do ochrony rodziny

II Zawarcie małżeństwa
Pojęcie, zasady, funkcja społeczna małżeństwa
Przeszkody do zawarcia małżeństwa
Inne formy trwałego pożycia
Prawa i obowiązki małżonków.
Małżeński ustrój majątkowy: wspólność ustawowa, odrębny majątek

III Ustanie małżeństwa
Rozwód i unieważnienie małżeństwa
Powody unieważnienia
Separacja a rozwód
Zakaz rozwodu
Orzeczenie wyroku rozwodowego
Skutki prawne rozwodu

IV Stosunki prawne rodzice-dzieci
Pochodzenie dziecka oraz jego imię i nazwisko
Ustalenie macierzyństwa i ojcostwa
Dokonywanie zgłoszenia urodzenia dziecka
Władza rodzicielska

V Ingerencje sądu w sprawowanie władzy rodzicielskiej
Zawieszenie, ograniczenie, pozbawienie władzy rodzicielskiej
Pozycja prawna dziecka
Piecza zastępcza
Przysposobienie (adopcja)
Obowiązek alimentacyjny

VI Opieka prawna i kuratela
Funkcja opieki prawnej
Opieka nad małoletnim
Opieka nad osobą dorosłą ubezwłasnowolnioną całkowicie
Kuratela

VII Znaczenie mediacji rodzinnych

Literatura:
Andrzejewski M., Prawo rodzinne i opiekuńcze, 3.wydanie, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010
Sokołowski T., Prawo rodzinne zarys wykładu, Poznań 2005
Smyczyński T., Prawo rodzinne i opiekuńcze, Warszawa 2009
Kodeks rodzinny i opiekuńczy (red.) Pietrzykowski (?) Warszawa 2010

I Podstawowe zagadnienia
Przedmiot, źródła, zasady i podstawowe pojęcia PRiO: rodzina, dziecko, pokrewieństwo, powinowactwo, małżeństwo, konkubinat.
Sądy rodzinne i inne instytucje powołane do ochrony rodziny

Przedmiot

Prawo rodzinne to zbiór norm regulujących podstawowe kwestie dotyczące
funkcjonowania rodziny. Należą do nich przede wszystkim:
sposób zawarcia małżeństwa, osobowe i majątkowe relacje między małżonkami, ustanie związku małżeńskiego, relacje łączące rodziców z dziećmi (ustalenie pochodzenia dziecka, sprawowanie władzy rodzicielskiej, alimentacja, opieka zastępcza).
Prawo rodzinne jest działem prawa cywilnego i nie ma samodzielnego charakteru (M. Andrzejewski, 2010, s.3), ponieważ reguluje stosunki rodzinno- prawne posługując się metodą cywilistyczną, opartą na równorzędności stron i rozstrzyganiu sporów między nimi przez sąd.
Jednak posiada ono swoją specyfikę , a do cech szczególnych stosunków rodzinno- prawnych należą:
- łączenie ściśle określonych podmiotów, gdzie zmiana stron tych stosunków nie jest dopuszczalna;
- dążenie ustawodawcy do maksymalnej stabilności grupy rodzinnej i poszanowania jej autonomii;
• silny związek z etyką uregulowań prawnych;
• duża rola norm postępowania, nie obwarowanych sankcją prawną;
• takie formułowanie uregulowań prawnych między poszczególnymi członkami rodziny, aby ochrona prawna obejmowała również rodzinę, którą oni współtworzą.

Prawo opiekuńcze tworzą normy dotyczące ochrony ogółu interesów życiowych (osobowych i majątkowych) osób małoletnich, nad którymi nie sprawuje nikt władzy rodzicielskiej oraz całkowicie ubezwłasnowolnionych osób pełnoletnich.

W aktach prawnych różnych gałęzi prawa występują również przepisy, które, choć nie regulują obowiązków członków rodziny, mają jednak wyraźny wpływ na funkcjonowanie instytucji rodziny, tworząc zbiór norm zwanych „prawem dotyczącym rodziny”. Wyodrębnia je kryterium funkcji, jaką jest ochrona rodziny.
Należą do nich m.in.:
w kontekście ustawy o wspieraniu osób uprawnionych do alimentów prawo zabezpieczenia społecznego, ustawa o ochronie zdrowia psychicznego, w kontekście mieszkania małżonków ustawa o ochronie lokatorów, o zasobach mieszkaniowych gminy i przepisy prawa spółdzielczego , w kontekście władzy rodzicielskiej ustawa dotycząca pieczy zastępczej, etc.

Źródła prawa rodzinnego

Konstytucja RP uchwalona 02.04.1997 roku (Dz. U. Nr 78, poz.483 ze zm.)
art.18, 47, 48, 53 ust.3, 70 ust.3, 71 (dotyczy obowiązku państwa prowadzenia polityki społecznej i gospodarczej w stosunku do rodziny) i art. 72 KRP
Tutaj cytowanie tekstu ze źródła, czyli Konstytucji RP

Kodeks rodzinny i opiekuńczy obowiązuje od 01.01.1965 r. i zawiera regulacje
stosunków rodzinno-prawnych opartych na małżeństwie, pokrewieństwie, powinowactwie i przysposobieniu oraz stosunków opiekuńczych. W czasie obowiązywania tej ustawy jej tekst był kilka razy modyfikowany, wprowadzono nowe uregulowania.
Zmiany w 1975 – odpowiedzialność małżonków za długi każdego z nich, podział majątku po rozwodzie, orzekanie przysposobienia całkowitego, ograniczenia władzy rodzicielskiej
Nowelizacja w 1995 - adopcja zagraniczna
Nowelizacja w 1998 – konsekwencje ratyfikowania Konkordatu (art.10 Konkordatu )z komentarzem M.A.
W 1999 - powrót instytucji separacji
W 2000 – zapis o współpracy sądów rodzinnych z instytucjami pomocy społecznej dot. wykonywania orzeczeń umieszczania dzieci poza rodziną i wspierania poprzez działania rodziców naturalnych.
17.06.2004 – nowelizacja dot. Małżeńskie ustroje majątkowe, komentarz MA
06.11.2008 ostatnia nowelizacja, najszersza, gł. dot. pochodzenia dziecka, władzy rodzicielskiej, alimentów.

Źródła prawa dotyczącego rodziny /Komentarz AM

Ważniejsze ratyfikowane umowy międzynarodowe::
-Powszechna Deklaracja Praw Człowieka proklamowana w 10.12.1948 r. (tekst źródłowy)
-Konwencja o Prawach dziecka 20.11.1989 r. na tle polskiego ustawodawstwa art. 6, 7, 5, 18, 27, 9, 20, 19, 34, 21, 27(tekst źródłowy)
rezolucje i rekomendacje przyjęte przez Radę Europy

Podstawowe pojęcia dotyczące rodziny:

rodzina
małżeństwo
dziecko
pokrewieństwo
powinowactwo

Zasady prawa rodzinnego
Stan cywilny

SĄDY RODZINNE I INNE INSTYTUCJE POWOŁANE DO OCHRONY RODZINY

sądy rodzinne
prokuratura
rzecznik praw obywatelskich
Rzecznik Praw Dziecka
Organy pomocy społecznej
Kościół i organizacje pozarządowe